بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، یک مجموعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که در نهم اسفند 1357 ش با دستور حضرت امام خمینیره خطاب به شورای انقلاب، تأسیس شد. امام خمینی رحمه‌الله در قسمتی از فرمان خویش فرمود: «شورای انقلاب اسلامی به موجب این مکتوب مأموریت دارد که تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخه‌ها و عُمّال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلسله غیرقانونی از بیت‌المال مسلمین اختلاس نموده‌اند به نفع مستضعفان و کارگران و کارمندانِ ضعیف، مصادره و منقولات آن در بانک‌ها در شماره‌ای به اسم انقلاب به اینجانب سپرده شود و غیرمنقول از قبیل مستغلات و اراضی، ثبت و ضبط شود تا به نفع مستمندان صرف گردد.»
به دنبال صدور این فرمان از سوی امام خمینی رحمه‌الله تشکیلاتی به نام بنیاد مستضعفان جهت حفظ و حراست از اموال عمومی مصادره شده، توسط شورای انقلاب تشکیل گردید و اولین اساسنامه بنیاد، مشتمل بر 25 ماده در هفتم تیر 1358، تصویب و به تأیید شورای انقلاب رسید. حساسیت و ضرورت نظارت دقیق‌تر بر این مجموعه عظیم و هماهنگی بیشتر با برنامه‌های دولت، موجب شد که حضرت امام در 26 شهریور 1359 ش، شهید محمدعلی رجایی، نخست وزیر وقت را برای اداره بنیاد منصوب نمایند.