محمد بن ابی بکر ابن ابی قَحافه، یکی از یاران وفادار امام علی ع بود که مادرش، اسماء دختر عُمِیس پس از ابوبکر با امام على (ع) ازدواج کرد. او از کودکی در دامان على (ع) تربیت شد و به شایستگی، مهر علی در دلش جای گرفت. از این رو، وی از حواریّون و اصحاب خاصِّ آن حضرت شد و مورد عنایت ویژه امام قرار داشت. محمد در جنگ جمل در رکاب امیرالمؤمنین بود که از جانب امام به حکومت مصر انتخاب شد. امّا مردم مصر از دَرِ نیرنگ با او وارد شده و در این هنگام، سپاه معاویه به فرماندهی عمروعاص بر مصر تاخت در حالی که مردم مصر، علیه او شورش کردند.
جنگ شدیدی روی داد تا این که لشکر محمد بن ابی بکر رو به ضعف نهاد. سرانجام، محمد دستگیر و به فجیع‌ترین شکل به شهادت رسید. او علاوه بر شجاعت و شهامت زایدالوصفی که داشت، از علم و درایت و فهم و فراست و زهد و عبادت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. امیرالمؤمنین علی ع، چون خبر شهادت محمد بن ابی بکر را شنید، سخت بی تابی نمود و چندین بار در خطبه‌های خویش، وی را به این صفات می‌ستود.