خسرو اول معروف به انوشیروان یعنی روان جاودان و بی‌مرگ به عنوان یکی از مشهورترین و بزرگ‌ترین پادشاهان سلسله پادشاهی ساسانی، پس از مرگ پدرش قباد اول در سال 531 میلادی بر تخت سلطنت نشست. انوشیروان پس از به دست گرفتن قدرت، در ابتدا وضعیت مالیات‌ها را سر و سامان بخشید و آرامش نسبی را در جامعه ایجاد کرد. سپس به اصلاح امور لشکری پرداخت و برای این‌که قدرت خاندان‌های بزرگ شاهی را محدود سازد، طبقه جدیدی از رجال را با عنوان بزرگان شکل داد و بدین وسیله خاندان‌های پیشین را تضعیف نمود. انوشیروان در دوران طولانی سلطنت خود، جنگ‌های متعددی با رومیان و برخی همسایگان خود انجام داد و با فتح سرزمین‌های پهناور، قلمرو حکومتی خود را از رود سِنْد در شبه قاره هند تا دریای سرخ در غرب شبه‌جزیره عربستان وسعت بخشید. اگرچه انوشیروان را پادشاهی دادگر، دانش‌دوست و دوست‌دار فلسفه و حکمت نامیده‌اند.
و در بعضی از تواریخ از او به عنوان "شاه عادل" یاد می‌شود اما وی نیز مانند بیشتر پادشاهان در ظلم و ستم نسبت به اطرافیان و مردم جامعه خود کوتاهی نکرد. خسرو در زمان پادشاهی خود چندین بار با رومیان جنگید و علی‌رغم پیروزی‌هایی که به دست آورد، در نهایت در آخرین جنگ، شکست خورد. از این رو از امپراتور روم تقاضای صلح کرد ولی در حین عقد قرارداد و بررسی شرایط صلح، پس از 48 سال سلطنت، در شانزدهم نوامبر 579 میلادی درگذشت. شکست خسرو ناشی از شرایط و اوضاع به وجود آمده از جنبش مزدک بود که شیرازه سلطنت او را سست کرد و قوانین مملکتی، اوضاع اجتماعی و فرهنگ کشور را بی‌ثبات و مشوش نمود. خسرو انوشیروان سرانجام پس از 48 سال سلطنت سرانجام در 16 نوامبر 579 میلادی درگذشت. معروف‌ترین اثر به جا مانده از دوران پادشاهی انوشیروان، کاخ کسری در مدائن، نزدیک بغداد، پایتخت عراق است که ویرانه‌های آن پس از گذشت پانزده قرن، پابرجاست. لازم به ذکر است که پیامبر مکرم اسلام، حضرت محمد (ص) در زمان پادشاهی انوشیروان به دنیا آمدند و آن حضرت به هنگام مرگ پادشاه ساسانی، نه ساله بودند.